Przyjmuje się, że nazwa Bielawa wywodzi się od słowiańskiej nazwy potoku (biela, bila – biała). Pierwsza udokumentowana wzmianka o Bielawie pochodzi z roku 1288. Wtedy zakończył się długoletni spór między biskupem Wrocławia Tomaszem II Zarembą a księciem wrocławsko-krakowskim Henrykiem IV Prawym o wyjaśnienie wzajemnych stosunków między kościołem a państwem. Ustępując w sporze, książę sporządził akt powołujący fundację przy kościele św. Krzyża we Wrocławiu, który jednocześnie obdarował ją między innymi 48 dużymi łanami czynszowymi we wsi Biela.

Wydarzeniem, które wpisało Bielawę do podręczników historii był krwawo stłumiony bunt tkaczy w 1844 r., opisany przez noblistę Gerharta Hauptmana. Rozwój Bielawy był ściśle związany z tkactwem. Początki tego przemysłu w Bielawie sięgają XVIII w., kiedy to powstały pierwsze manufaktury.

Rozbudowa w XIX w. fabryk i budownictwa towarzyszącego spowodowała znaczny przyrost liczby ludności przemysłowej. W efekcie w 1924r. nadane zostały Bielawie prawa miejskie.

Po II wojnie światowej Bielawa, jak i cały Dolny Śląsk została przyłączona do terytorium Polski. 23.06.1945 r. powołano pierwszego polskiego burmistrza. Obecnie Bielawa to samodzielna gmina miejska wchodząca w skład powiatu dzierżoniowskiego.